ગરીબ બાળકની ચાનક પલટાઈ ગઈ કિસ્મત, સૌથી અમીર પરિવારમાં રહેવા લાગ્યો, મોટો બિઝનેસમેન બન્યો, તેનું જીવન દુનિયાના અંત સુધી યાદ રહેશે.

આ વાર્તા રતન ટાટાના પિતા નવલ ટાટા (નેવલ હોર્મુસજી ટાટા) પર કેન્દ્રિત છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે નેવલને જન્મથી ટાટા ગ્રુપ સાથે કોઈ સંબંધ નથી. જ્યારે તેના પિતાનું અવસાન થયું ત્યારે નવલ એકદમ નાનો હતો. ગરીબીમાં જીવતો હતો, પણ ભાગ્ય પાસે કંઈક બીજું જ હતું. કંઈક એવું બન્યું કે નેવલની અટકમાં ટાટા ઉમેરાઈ ગયા અને માત્ર તેમના માટે જ નહીં પણ તેમની ભાવિ પેઢીઓ માટે પણ નસીબના દરવાજા ખૂલી ગયા.

નેવલનો જન્મ 30 ઓગસ્ટ 1904ના રોજ બોમ્બે (મહારાષ્ટ્ર)માં થયો હતો. નવલના પિતા અમદાવાદની એડવાન્સ મિલમાં સ્પિનિંગ માસ્ટર તરીકે કામ કરતા હતા. 1908 માં તેમનું અવસાન થયું. મતલબ કે તે સમયે નેવલ માત્ર 4 વર્ષનો હતો. આ ઘટના બાદ નવલ અને તેની માતા ગુજરાતના નવસારીમાં રહેવા લાગ્યા હતા. તેની માતા કપડાંની ભરતકામનું નાનું કામ કરતી હતી, જેના દ્વારા તે જીવિત રહી શકતી હતી. પરિવારને જાણતા લોકોએ પાછળથી પ્રયત્નો કર્યા અને નવલને સારા અનાથાશ્રમમાં મોકલ્યો, જેથી તેને સારું શિક્ષણ મળી શકે.

પરિવારને ટેકો આપવા માટે નેવલ ટુ જે. એન. પેટિટ પારસીને અનાથાશ્રમમાં મોકલવામાં આવ્યા હતા. પ્રારંભિક શિક્ષણ આ અનાથાશ્રમમાં મેળવ્યું. આ તે જગ્યા હતી જ્યાંથી તેના દિવસો બદલાયા હતા. સમયના વળાંકની કહાની કંઈક આ રીતે છે – એક દિવસ સર રતનજી ટાટાની પત્ની નવાજબાઈ એ જ અનાથાશ્રમમાં પહોંચી અને નવલ પહેલી નજરમાં જ તેના પ્રેમમાં પડી ગયો. આ પછી નવાઝબાઈએ નવલને પોતાના પુત્ર તરીકે દત્તક લીધો. આ રીતે નેવલના નામ સાથે ટાટા જોડાઈ ગયું. આ સમયે નેવલ ટાટા 13 વર્ષના હતા.

દત્તક લીધા બાદ નવલનું ભણતર સારું હતું અને તેનું ભવિષ્ય પણ ઉજ્જવળ હતું. તેમણે બોમ્બે યુનિવર્સિટીમાંથી અર્થશાસ્ત્રમાં સ્નાતક થયા અને બાદમાં એકાઉન્ટિંગનો કોર્સ કરવા લંડન ગયા. પોતાના ભાગ્યને યાદ કરતાં તેમણે એકવાર કહ્યું હતું કે, “મને ગરીબીની પીડાનો અનુભવ કરવાની તક આપવા બદલ હું ભગવાનનો આભારી છું. “તેણે મારા જીવનના પછીના વર્ષોમાં મારા પાત્રને અન્ય કંઈપણ કરતાં વધુ આકાર આપ્યો.”

નવલ ટાટાનો પરિવાર
નવલ ટાટાએ બે લગ્ન કર્યા હતા. તેમની પ્રથમ પત્નીનું નામ સૂની કમિશનર હતું. તેમને બે બાળકો હતા, જેમાંથી એકનું નામ રતન ટાટા અને બીજાનું નામ જીમી ટાટા હતું. નવલ અને સુનીએ 1940 પછી થોડા વર્ષો પછી છૂટાછેડા લીધા. નવલ હોર્મુસજી ટાટા (પૂરું નામ)ના બીજા લગ્ન સિમોન દુનોયર સાથે હતા. સિમોન સ્વિટ્ઝર્લેન્ડની એક બિઝનેસવુમન હતી, જે ભારતની મુલાકાતે આવી હતી. બાદમાં, તેણીને ભારત સાથે પ્રેમ થયો અને 1955 માં નેવલ ટાટા સાથે લગ્ન કર્યા. નેવલ અને સિમોનને પણ એક પુત્ર થયો, જેનું નામ નોએલ ટાટા છે.

કારકીર્દીની શરૂઆત કારકુન પદથી કરી
26 વર્ષની ઉંમરે (1930માં), નેવલ ટાટા ટાટા સન્સ ગ્રુપમાં જોડાયા. તેમની પ્રથમ નોકરી કારકુન-કમ-સહાયક સચિવની હતી. ટૂંક સમયમાં જ તેણીને ટાટા સન્સમાં સહાયક સચિવની સંપૂર્ણ નોકરી આપવામાં આવી. 1933માં તેમને ઉડ્ડયન વિભાગના સચિવ બનાવવામાં આવ્યા. બાદમાં તેઓ કંપનીના ટેક્સટાઈલ યુનિટમાં એક્ઝિક્યુટિવ તરીકે જોડાયા. 1939માં તેમને ટાટા મિલ્સના જોઈન્ટ મેનેજિંગ ડિરેક્ટર બનાવવામાં આવ્યા.

tata.com પર ઉપલબ્ધ માહિતી અનુસાર, 1941માં નવલ જીને ટાટા સન્સના ડાયરેક્ટર બનાવવામાં આવ્યા હતા. 20 વર્ષ પછી, 1961 માં, તેઓ ટાટા ઇલેક્ટ્રિક કંપનીઓના ચેરમેન તરીકે નિયુક્ત થયા. આ કંપની હવે ટાટા પાવર તરીકે ઓળખાય છે. એક વર્ષ પછી, તેમને મુખ્ય જૂથ ટાટા સન્સના ડેપ્યુટી ચેરમેન બનાવવામાં આવ્યા.

ચેરિટી અને રમતગમતની દુનિયામાં સ્થિતિ હતી
નવલ ટાટા માત્ર બિઝનેસમાં જ પોતાનું સંપૂર્ણ યોગદાન આપતા ન હતા, તેઓ ટાટા ગ્રુપના ચેરિટી કાર્યોમાં પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યા હતા. 1965 માં, તેમણે સર રતન ટાટા ટ્રસ્ટના અધ્યક્ષ તરીકે કાર્યભાર સંભાળ્યો અને તેમના અંતિમ શ્વાસ સુધી તેના માટે કામ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું. આટલું જ નહીં નવલ ટાટા 1951 થી 1989 સુધી ઈન્ડિયન કેન્સર સોસાયટીના અધ્યક્ષ હતા. તેમણે 1946 થી 1961 દરમિયાન ભારતીય હોકી ફેડરેશનના પ્રમુખ તરીકે જબરદસ્ત કામ કર્યું હતું. નેવલ ઈન્ટરનેશનલ હોકી ફેડરેશનમાં વાઇસ ચેરમેન હતા. તેઓ લગભગ 10 વર્ષ માટે ઓલ ઈન્ડિયા કાઉન્સિલ ફોર સ્પોર્ટ્સના પ્રથમ પ્રમુખ બન્યા.